« بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ »
  • تماس
« علت نامگذاری هفته وحدت چیست؟امامت با وراثت منتقل می شود یا لیاقت؟ »

فرهنگ سازى اقامه نماز در سیره پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله)

نوشته شده توسطكبري جعفري 9ام آذر, 1396

 

روش الگویى

یكى از مؤثرترین روش هاى ترویج یك ارزش، ارائه الگوهایى مطلوب و دلپسند است كه نزد افراد جامعه مقبولیت داشته باشند. چنین افرادى كه عمدتا به خاطر نفوذ اجتماعى، منزلت و اعتبار ویژه اى نزد گروه هاى مختلف اجتماعى دارند رفتارشان در موقعیت هاى متفاوت مى تواند به عنوان نمونه و سرمشق قرار گیرد.

ازآنجاكه نبى مكرم اسلام صلى الله علیه و آله به عنوان بزرگ ترین مربى بشریت، وظیفه انتقال پیام وحى را به جامعه انسانى بر عهده داشتند، كوشیدند با استفاده از روش الگویى و مشاهده مستقیم، آموزه هاى دینى و ازجمله نماز را به مخاطبان خود بیاموزند.

ویژگى هاى شخصیتى پیامبر صلى الله علیه و آله، ازجمله تواضع، دلسوزى نسبت به امت، اخلاق كریمانه، مدارا، تسامح، خوش رویى و سخاوت، سجایایى بودند كه در كنار معنویت عظیم ایشان او را فردى دوست داشتنى و محبوب قرار داده بود. ازاین رو، بسیارى از كسانى كه شیفته او بودند و دل به مسلمانى سپرده بودند، با زیر نظر گرفتن رفتارهاى او سعى مى كردند خود را متخلق به اخلاق و آداب وى كنند.

رفتارها و آداب پیامبر صلى الله علیه و آله در اقامه نماز، یكى از عمیق ترین و خالصانه ترین رفتارهاى یك بنده با پروردگار خویش را به تصویر مى كشد. خضوع وى در برابر خداوند، حالت بنده اى را به تصویر مى كشید كه در برابر خالق جز زبونى و پستى سرمایه اى دیگر ندارد: ان النبى كان اذا قام الى الصلوة كانّه ثوب ملقى؛ رسول خدا صلى الله علیه و آله وقتى به نماز مى ایستاد مانند جامه اى بود كه روى زمین افتاده باشد (مجلسى، 1404ق، ج 84، ص 248؛ طباطبائى، 1382، ص 238). و چون به ركوع مى رفت، چنان در مقابل خداوند تعظیم مى كرد كه اگر مقدارى آب بر پشت او ریخته مى شد ثابت مى ماند و از هیچ طرف فرو نمى ریخت (حرعاملى، 1409ق، ج 6، ص 324). دگرگون شدن حالش (مجلسى، 1404ق، ج 84، ص 258) و پریدگى رنگش (محدث نورى، 1408ق، ج 4، ص 93) هنگامى كه به نماز مى ایستاد، همه بیانگر درك حضور حضرت حق بود.

عبداللّه بن شخیر روایت مى كند: مكرر به حضور پیامبر صلى الله علیه و آلهمى رسیدم كه مشغول نماز بود و چنان مى گریست كه گویى دیگى در حال جوشش و غلیان است. همو روایت مى كند: پیامبر صلى الله علیه و آله را در حال نماز مى دیدم كه صداى گریه او همچون صداى آسیاب بود (بیهقى، 1361، ج 1، ص 166). از عبداللّه بن مسعود نقل شده: شبى همراه رسول خدا صلى الله علیه و آله نماز شب گزاردم و آن حضرت چندان در حال قیام برپا بود كه مرا یارى نماند (ابن سعد، 1374، ج 1، ص 161).

 

علاقه و عشق وى به راز و نیاز با معبود از او شخصیتى ساخته بود كه هر كجا وقت نماز مى رسید همان جا نماز مى گزارد (بیهقى، 1361، ج 3، ص 188). اما این به نمازهاى واجب بسنده نمى شد. در منابع آمده در شب بدر همه خفته بودند بجز پیامبر صلى الله علیه و آله كه زیر درختى تا صبح نماز مى گزارد و مى گریست (همان، ج 2، ص 236).

 

در غزوه احد وقتى جنگ پایان یافت، بر اثر جراحتى كه دیده بود و سنگینى دو زره، به شدت دچار ضعف و بى حالى شد، اما چون وقت نماز رسید، در اول وقت آماده نماز خواندن گردید (رفیع الدین اسحاق، 1377، ج 2، ص 110؛ واقدى، 1369، ص 212). اهمیت به نماز چنان در زندگى حضرت رسول صلى الله علیه و آله متجلى شده بود كه چون ایشان از سفرى برمى گشت، اول به مسجد مى آمد و دو ركعت نماز مى گزارد و سپس مى نشست و با مردم صحبت مى فرمود (واقدى، 1369، ص 799).

علاقه و اهتمام ایشان به نماز چنان بود كه تمام امور مربوط به نماز را خودشان شخصا انجام مى دادند. نقل شده رسول خدا صلى الله علیه و آله دو كار را در هیچ شرایطى به هیچ كس واگذار نمى كرد: یكى، فراهم ساختن آب و وسایل وضوى خود بخصوص براى نماز شب و دیگر، پرداخت صدقه به مستمندان (همان، ص 356).

رعایت نظافت و نظم و ترتیب در برپایى نماز، از دیگر ویژگى هاى نماز ایشان بود. نقل شده كه ایشان پیش از نماز مسواك مى زدند و چون براى نماز شب برمى خاستند نخست مسواك مى زد (همان، ص 454) و براى اینكه مكان نماز همیشه تمیز و مرتب باشد، بر سجاده و یا حصیرى كه از آنِ خودشان بود نماز مى گزاردند (همان، ص 442ـ443).

اهمیت به برپایى نماز جماعت و آگاه كردن دیگران به رسیدن وقت اداى این فریضه از دیگر ویژگى هاى اخلاقى پیامبر صلى الله علیه و آله بود.

از امام صادق علیه السلام نقل شده: چون وقت نماز داخل مى شد رسول خدا صلى الله علیه و آله به بلال مى فرمود: بالاى دیوار برو و با صداى بلند اذان بگو (كلینى، 1365، ج 3، ص 307). ایشان در عین حال كه براى نماز و عبودیت در برابر خدا آماده مى شد، به رعایت نظم و ترتیب نمازگزاران توجه داشت و بدین وسیله، مى خواست به ایشان عظمت و جبروت پروردگارى را كه در محضرش ایستاده اند یادآور شود.

یكى از صحابه پیامبر صلى الله علیه و آله مى گوید: رسول خدا صلى الله علیه و آلهصف هاى نماز ما را چنان مرتب و منظم مى كرد كه گویى چوب هاى تیر را جفت و جور مى كند. روزى به مسجد آمد و به نماز ایستاد. چون خواست تكبیره الاحرام بگوید، متوجه شد كه مردى سینه اش جلوتر از سایرین است. فرمود: بندگان خدا! صفوف خود را منظم كنید، وگرنه میان دل هایتان اختلاف خواهد افتاد (محدث نورى، 1408ق، ج 6، ص 506). ابن مسعود گوید: رسول خدا صلى الله علیه و آله هنگام نماز دست بر شانه هاى من گذاشت و فرمود: منظم بایستید و كج و راست نایستید كه دل هایتان نیز كج و راست خواهدشد(همان،ص507؛طباطبائى،1382،ص251).

از دیگر ویژگى هاى الگویى پیامبر صلى الله علیه و آله، در میان جمع بودن و ارائه الگوى صحیح نماز و طهارت و دیگر فعالیت هاى عبادى به طور هم زمان بود. چنان كه مكرر از آن حضرت در مكان ها و زمان هاى مختلف نقل شده: صلّوا كما رأیتمونى اُصَلّى (مجلسى، 1404ق، ج 82، ص 279)؛ همان گونه كه من نماز مى خوانم نماز بخوانید. با این روش حضرت، حاضران مى توانستند بدون طى سلسله مراتب با تبعیت از رفتار وى در جمع مسلمانان درآیند.

 

بعد از فتح مكه، گروه ها و قبایل مختلف از سراسر شبه جزیره خدمت پیامبر صلى الله علیه و آله مى رسیدند و اظهار اسلام مى كردند. پیامبر صلى الله علیه و آلهبه این افراد كه بخصوص از مناطق مختلف و با فرهنگ هاى متفاوت خدمتشان مى آمدند آموزش از طریق ارائه الگو و به صورت عملى را بیشتر مورد توجه قرار مى دادند؛ عون بن ابى جحیفه از پدرش نقل مى كرد: همراه نمایندگان بنى عامر بودم كه به حضور پیامبر رفتیم. پیامبر صلى الله علیه و آله در محله ابطح مكه داخل خیمه اى سرخ رنگ بود. بر او سلام دادیم. پرسید: شما كیستید؟ گفتیم: بنى عامربن صعصعه. فرمود: خوش آمدید. شما از من و من از شمایم. در این هنگام وقت نماز رسید و بلال شروع به اذان گفتن كرد. براى پیامبر صلى الله علیه و آله ظرف آبى آوردند كه وضو ساخت و مقدارى آب از وضوى او باقى ماند و ما تلاش كردیم كه از آن وضو بسازیم. سپس بلال اقامه گفت و پیامبر همراه ما نماز ظهر گزارد و چون هنگام نماز عصر فرا رسید بلال اذان گفت و رسول خدا صلى الله علیه و آله نماز عصر را نیز با ما گزارد (ابن سعد، 1374، ج 1، ص 299).

 

در عین حال، پیامبر اكرم صلى الله علیه و آله همواره از كژفهمى افراد بیم داشتند و نگران دسته ها و گروه هایى بودند كه در فاصله دورتر از امام جماعت به نماز مى ایستادند و اینكه آنها نتوانند به صورت درست، شیوه درست به جا آوردن فریضه نماز را یاد بگیرند. ازاین رو، پیامبر صلى الله علیه و آله به منظور ارائه الگوى عملى، دستور دادند منبرى برایشان درست كنند. چون منبر ساخته شد، دستور دادند آن را در جاى خاص در مسجد بگذارند. پیامبر بر فراز آن رفتند و تكبیر گفتند و در همان بالا حالت ركوع را انجام دادند و سپس به زیر آمدند و در پاى آن سجده كردند و آن را تكرار نمودند. چون از سجده فارغ شدند رو به مردم كردند و فرمودند: اى مردم این منبر را ساختم كه متوجه من باشید و كیفیت نماز گزاردن را فرا گیرید (طبرى،1375،ج2،ص195).

http://yazdnamaz.ir/

آراي كاربران براي اين مطلب
5 ستاره:
 
(1)
4 ستاره:
 
(0)
3 ستاره:
 
(0)
2 ستاره:
 
(0)
1 ستاره:
 
(0)
1 رأی
ميانگين آراي اين مطلب:
5.0 stars
(5.0)
نظر از: صحیفه [عضو] 

خداقوت

1395/09/24 @ 08:50
نظر از: صحیفه [عضو] 
5 stars

با سلام
انشاء الله که نماز در همه جهان اسلام فراگیر تر شود

1395/09/24 @ 09:00


فرم در حال بارگذاری ...