بی شک بعد از هر انقلابی که در جوامع مختلف رخ می دهد تغییراتی در ساختارها و ارکان گوناگون آن جامعه رخ می دهد و جامعه ی ما نیز مستثنی از این امر نبوده و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و رونق دوباره مدارس، نظام آموزش و پرورش ما نیز نیازمند تحولی اساسی بود تا بتواند همسو با تاثیرات انقلاب اسلامی رسالت خود را در تعلیم و تربیت آینده سازان ایران اسلامی مطابق با اهداف و آرمان های مکتبی با برنامه ریزی صحیح ، زمینه لازم برای تربیت درست را فراهم نماید.

و از آنجایی که در دین مقدس اسلام و براساس آیات قرآن تربیت و تزکیه مقدم بر تعلیم دانسته شده است وجود چنین بینش عمیق در اسلام باعث گردید تا در ساختار جدید آموزش وپرورش بعد از انقلاب تربیت انسان های مومن و فداکار و متعهد و متخصص از اهم اهداف باشد و حرکتی نو شروع شود و این حرکت با تلاش شهیدان رجایی و باهنر و تاسیس امورتربیتی نقطه آغازینی برای این تعالی بود .

آن دو بزرگوار براساس ایدئولوژی اسلامی و دغدغه های مکتبی رسالت آموزش وپرورش را فراتر ازآموزش خواندن و نوشتن دانسته و با تاسیس امور تربیتی سعی نمودند ارزش و آموزش ، تعهد و تخصص ، دانش آموزان انقلابی و مومن در بطن آموزش و پرورش رشد نماید تا بتواند در مجموعه بدنه انقلاب توانمندی خود را نشان بدهند .

و اینک که بیش از سه دهه از تاسیس امور تربیتی به دست آن شهیدان بزرگوار می گذرد این نهاد دارای فراز و نشیب بسیار بوده و فعالیت ها و عملکردهای متفاوتی در هر دوره از انقلاب اسلامی داشته و توفیقات یا ناکامی های مختلفی را نیز تجربه نموده است تا جایی که این اواخر گاها” سخن از حذف آن یا تعمیم فعالیت های تربیتی به برنامه های آموزشی بوده و امروز نیز احیای آن مد نظر می باشد .
احیایی که بیش از همه نیازمند مطالعه ، کارکارشناسی ، نیاز سنجی و برنامه ریزی درست بوده تا همگام با پیشرفت و تعالی آموزش ورشد فکری دانش آموزان بتواند نیازهای آنان در این عرصه را تامین نماید .

ما بنا داریم در این مقوله امورتربیتی را از منظر اهداف ، کارکردها، مشکلات و موفقیت ها و دورنمای آینده مورد بحث قرار دهیم تا شاید حضور صاحب نظران واساتید علوم تربیتی در یاری رساندن به امر تربیت گره از بسیاری از مشکلات امورتربیتی بردارد .

عملکرد:
بی شک هر نهاد و سازمانی جهت تحقق اهداف خویش ناچار به داشتن نیروی انسانی توانا است که بتواند با درایت و شایستگی خویش هدف های سازمان را تحقق بخشیده و به برنامه های آن جامه ی عمل بپوشاند و در نهاد امورتربیتی نیز این مربیان امور تربیتی بودند که در مدارس پاسدار ارزش های مذهبی و فرهنگی و ملی بودند و از بدو انقلاب تاکنون صادقانه پا در رکاب بوده و هر آنچه در چنته داشته اند جهت تعمیق باورها و ارزش های دینی به کار بسته اند و عملکرد امور تربیتی نیز منوط به فعالیت و همکاری مربیان بوده است .

و به فرمایش رهبر معظم انقلاب « کار مربیان به لحاظ آینده نگری ، از کار معلمان مهم تراست و مدرسه ای که مربی ندارد مانند مدرسه ای است که معلم ندارد » .

و امروز هم شاهد برخورد سرد مسئولین با این نهاد و مربیان می باشیم و در تقابل یا تکمیل مجموعه آموزش وپرورش ، آموزش مقدم بر تربیت شده و نگاه زائد بودن فعالیت های پرورشی به وضوح در سازماندهی نیروها ، یا حذف فعالیت های اضافه مربیان عملا” دیده می شود درحالی که در آموزش حتی ساعتی کسر فعالیت پذیرفته نیست و از سویی در ارزشیابی مدیران و مجموعه کادر آموزشگاهی هیچ گاه امورتربیتی به معنی واقعی لحاظ نشده و آنان که دستی از دور بر آتش دارند از کم و کیف آن به خوبی آگاهند .

مشکلات امور تربیتی :
با توجه به آنچه که گفته شد نهادی می تواند در اجرای برنامه های خود موفقیت داشته باشد که بتواند با شناخت مشکلات و نیز توقعات جامعه در ارائه برنامه ی مناسب با نیاز اقدام و سازمان خود را به سمتی هدایت نماید که مورد پذیرش عوام و خواص باشد ، لذا اشاره ای کوتاه به مشکلات امور تربیتی در طول چند ساله گذشته و حال داریم تا با شناخت بهتر تنگناها ، در رفع و بهبود آنها اقدام نمائیم :

- عدم باور نمودن فعالیت های امورتربیتی در مدارس 
- - اشکال در ساختار و نبود ساعات درسی برای فعالیت پرورشی 
- - عدم کمیت گذاری فعالیت ها و در نتیجه عدم تاثیرآن در نمرات کل دانش آموز 
- عدم همکاری متولیان فرهنگی خارج از مجموعه آموزش و پرورش با این نهاد 
- عدم وجود فضاهای پرورشی در مدارس و عدم به روز بودن فعالیت ها باتوجه به علاقه دانش آموزان 
- عدم تحول در فعالیت های فرهنگی و به روز آوری برنامه های امورتربیتی 
- حضور برنامه های امورتربیتی در حاشیه آموزش و پرورش و تنها خادمان روبه راه کردن برنامه ها و همایش های مدارس 
- قرار گرفتن امورتربیتی در پستوی فراموشی متولیان آموزش وپرورش و نگاه و توجه به درصدهای قبولی آموزش 
- عدم توان نفوذ در تار و پود مجموعه آموزشی 
- تعدد و تنوع برنامه ها و نیز موازی کاری برنامه های تربیتی در مجموعه آموزش و پرورش 
- عدم توجه به تخصص مربیان و تجهیز آنان به علم روز مسائل پرورشی و فعالیت های تخصصی 
- عدم وجود جایگاه مشخص امور تربیتی 
- کاهش انگیزه در بین مربیان پرورشی با توجه به ارزش گذاری فعالیت های آموزشی و اولویت داشتن درصدهای قبولی به فعالیت های فرهنگی دانش آموزان 
- نگرش منفی به مربیان پرورشی در مدارس و زاید دانستن آنها

موفقیت های امور تربیتی :
امورتربیتی در سه دهه گذشته با توجه به همه تلاش ها و نیز مشکلاتی که با آن دست به گریبان بوده ، دارای توفیقات و موفقیت هایی نیز بوده که امروز سربلند از تمامی آزمایش ها پرچمدار حفظ ارزش ها و باورهای دینی وتعمیق آنها بوده و با رونق فعالیتهای فرهنگی و هنری و سیاسی و اجتماعی در مدارس خدمات صادقانه بسیاری انجام داده که گزیده مختصری از این موفقیت ها را می توان بشرح زیر برشمرد:
- پاسداری از ارزش های دینی و مکتبی در تار و پود نظام تعلیم وتربیت 
- جلوگیری از نفوذ عناصر معاند انقلاب در آموزش و پرورش خصوصا” در دهه اول انقلاب 
- توفیق در هدایت دانش آموزان به سمت فعالیت های فرهنگی و هنری و کشف استعدادهای آنان 
- حفظ رنگ و بوی اسلامی فعالیت ها در مدارس به واسطه پیوند عمیق امورتربیتی با ارزش های انقلاب اسلامی 
- طرح تعمیم فعالیت های پرورشی که در صورت اجراء شدن ارزش گذاری و عملکرد امورتربیتی بیش از پیش نمایان خواهد شد .
- پر کردن اوقات فراغت دانش آموزان با فعالیت های فرهنگی و مذهبی 
- ایجاد تشکل های مختلف دانش آموزی جهت گرایش دانش آموزان به فعالیت مورد علاقه خود 
- ایجاد کانون های فرهنگی وهنری و…..
- اهمیت دادن به تربیت بدنی به عنوان عامل سلامت جسم و روح 
- آموزش مهارت زندگی واجتماعی با برنامه های اردویی ،مسابقات فرهنگی ، ونشست های سیاسی و اجتماعی

دورنمای آینده و انتظارات :

اگر معلمان تربیتی و امورتربیتی در صحنه براندازی طاغوت و دگرگونی ارزش های اسلامی و نیز نبرد حق علیه باطل و نیز مبارزه با تهاجم فرهنگی در عصر ارتباطات و اطلاعات پیش قدم بود، امروز هم می تواند به خوبی در پیشبرد اهداف خود و نیز ارزش های دینی تاثیر گذار باشد به شرطی که

اولا” با توجه به اهداف امور تربیتی برنامه ریزی جدیدی برای این نهاد صورت گرفته و همه خانواده امور تربیتی از بدو تاسیس تاکنون درآن دخیل باشند

ثانیا” رکن اصلی آن که مربیان امورتربیتی می باشند فراموش نگردند

ثالثا” متولیان و مسئولین رده بالای آموزش و پرورش امورتربیتی را فرزند ناتنی خود ندانند

 رابعا” اگر قرار باشد روزی نمایندگان محترم مجلس وزیر آموزش و پرورش را به خاطر افت تحصیلی یا درصد کم قبولی استیضاح نمایند بهتراست در خصوص ضعف مسائل تربیتی و اعتقادی و فرهنگی و هنری نیز این کار را انجام دهند .

و از سوی دیگر خدای ناکرده هدف ما منفک ساختن فعالیت های آموزش و پرورش از یگدیگر نیست بلکه حضور آموزش در متن و پرورش در حاشیه، مربیان را می آزارد و از اینکه اگر همکار آموزشی در خود نسبت به مسائل تربیتی احساس مسئولیت نکند مسئولین نیز انتظاری از آنان نخواهند داشت و از طرفی نگرش به مربی در حد یک نیروی خدماتی یا رزرو برای کمک به عوامل اجرایی مدرسه در اجرای برنامه های آموزشی نیز نمی تواند ارزش گذاری به مربیان محسوب گردد.

فلذا با توجه به اینکه این مجموعه نیازمند نگرش عمیق همراه با سعه صدر مسئولین را طلب می کندتا فردایی روشن و بهتر داشته باشد انتظارات و دورنمای امور تربیتی را می توان به شرح زیر عنوان نمود:

- با توجه به پیشرفت علوم و نیز تغییر در ساختارهای زندگی و جامعه ، امور تربیتی نیازمند تحول در ساختار و محتوای فعالیت هاست و به یک معنی به روز شده و متناسب با زمان حرکت کند.
- تعمیم فعالیت های پرورشی به مجموعه آموزش به طوری که همه معلمان در امر مسائل تربیتی مدارس دخیل باشند ضروری است .
- اختصاص ساعات خاص پرورشی و همچنین نمره گذاری فعالیت ها و تاثیرآن در معدل دانش آموزان ضروری می باشد.
- فعالیت های فوق برنامه تربیتی نظام دار باشد به طوری که سعی شود آموزش های تخصصی به دانش آموزان در هر فعالیت ارائه شود.
- وضع اعتبارات یا کار مربیان مشخص شود و مثل امسال کلیه فعالیت های مدارس به دلیل عدم وجود اعتبارات حذف نشود در حالی که دبیران آموزشی چنین مشکلی ندارند .
- حذف موازی کاری ها در آموزش و پرورش در اجرای برنامه های فرهنگی و هنری 
- شرح وظایف مربیان مشخص ، افق های آینده امورتربیتی برای مربیان معین ، ساختار و آینده بقا یا حذف امورتربیتی تبیین، و خانواده ها نسبت به اهمیت برنامه های پرورشی آگاه شوند.
- بی انگیزه گی مربیان به خاطر سیاست های مبهم امور تربیتی و عملکرد مسئولین و عدم ارزش گذاری مورد نظر و راه حل اساسی اندیشیده شود .
- گرایشی و تخصصی کردن فعالیت های مربیان ضروری است .
- تغییر نگرش در دبیران و مسئولین آموزش نسبت به مربیان به این معنی که وظیفه مربیان تنها موعظه گری ،ختم قرآن ، دعای صبح گاهی و اقامه اجباری نماز و…نیست بلکه امورتربیتی شناخت استعدادها و باور نمودن آنهاست .
- جذب نیروهای پرورشی تخصصی تر شده و دوره های تربیت معلم دراین رشته کارآمدتر باشد.
- تعدد فعالیت مربیان باعث کاهش کیفیت برنامه ها می شود .
- عدم همکاری برخی نهادهای خارج از آموزش وپرورش در برنامه های فرهنگی و هنری که متولی امور فرهنگی هستند (مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یا سازمان تبلیغات اسلامی) و اعتبارات زیادی هم از دولت دریافت می کنند کار امور تربیتی را زیاد می کند و هزینه زایدی بر آموزش و پرورش تحمیل می نماید که ضروری است مسئولین رده بالا نسبت به همکاری این نهادها با آموزش وپرورش مجاب شوند.

در خاتمه بحث اینکه امور تربیتی نهادی زائد در داخل مجموعه آموزش و پرورش نیست بلکه آموزش و پرورش در کنار هم می توانند هم تکمیل کننده شناخت استعداهای دانش آموزان باشند و هم اینکه بستر فعالیت های دبیران و مربیان را برای آموزش و تربیت صحیح اسلامی و انقلابی آماده نمایند و امروزه با توجه به درخشش فرزندان این مرز و بوم در عرصه های علمی ، فرهنگی ، هنری جهان جا دارد که مدارس بیشتر از پیش توجه خویش را معطوف به این ارزش ها نمایند و حس غرور و افتخار ایرانی بودن را به نسل آینده ساز انتقال دهند و آنچه گفته شد خدای ناکرده جدا نمودن مجموعه آموزش و پرورش از هم نبود بلکه تقویت هر چه بهتر فعالیت های تربیتی بود که مربیان و دبیران بتوانند درکنار هم در پرورش نسلی سالم ، توانمند ، دانا کوشا باشند و اتکال به خدا ، عشق به کار را وجهه همت خویش قرار دهند تا تمامی طلسم های ناامیدی و یاس را درهم شکنند که فردا ازآن ماست .

و باشد که بدانیم ، زبانمان باید صداقت و راستی و حنجره هایمان باید ایمان و قدمهایمان در راه پرفراز و نشیب زمانه استواری و ثابت بودن و دستانمان سخاوت وامانت داری و عدالت را و چشمانمان مهربانی را بیاموزند و بدانیم که نگاه کودکان معصوم، ما را پناهگاه لحظه های سخت تنهایی خود می داند و بدانیم که او منتظر است از ما بشنود که پسرم ، دخترم، سنگ صبوری هستم که می توانی برمن تکیه کنی و تو را با هیچ معیار مادی و تبعیض و ناعدالتی و معیار دنیوی نمی سنجم و من تو را به خاطر روح زیبایت و اندیشه زلالت و فرشته بودنت تا سر منزل مقصود رهنمون می سازم و هر نشتری که از زمانه واز خودی ها می خورم به خاطر خدا تحمل می کنم و اگر تو فردا در بالاترین رتبه دانایی و علم بایستی همه سختی ها و ملالت های روزگار فراموشم می شود ومن هم همچون خالق یگانه ی عالم ، خداوندگار مهر و محبتم و مهربانی را نثار تو خواهم کرد، چون من یک مربی ام.

حسین شاملی یام/ دبیر آموزش و پرورش شهرستان مرند/پایگاه خبری- تحلیلی معلمان ایران