پیامبر در دنیا پارساپیشه بود و به الطاف و عنایات خداوند و جهان آخرت ایمان داشت و مشتاق آخرت بود؛ لذا با فرا رسیدن موسم طاعت و بندگی، بسیار سرخوش و شادمان می‌گشت و از دریافت پیاپی رحمت و برکت ماه صیام استقبال می‌نمود، در واقع او فرمان مولایش را گردن می‌نهاد که فرمود:

«قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذلِکَ فَلْیَفْرَحُوا هُوَ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُونَ

از فضل و رحمت پروردگارت سخن بگو و (البته) باید به آن دل‌خوش بود و شادمان شد (چون) این از آنچه آنان گردآوری می‌کنند بهتر است».[1]

این آیه بیان‌گر آن است که خشنود شدن برای خیرات و برکاتی که خداوند نازل می‌کند، بهتر است از خشنود شدن انسان‌ها برای سرمایه‌ها، کالاها و گنجینه‌های دنیا، بنابراین برای نازل شدن احکام و فرایض اسلامی در قرآن و در رأس آن روزه ماه مبارک رمضان باید خشنود شد.[2]

علامه سعدی معتقد است، نعمت دین که با سعادت و خوشبختی هر دو جهان ارتباط دارد؛ از لحاظ ارزشی، هیچ ارتباطی میان آن و میان سرمایه‌های دنیا که فناپذیر است، وجود ندارد، زیرا نعمت‌های دنیا فانی است و نعمت‌های اخروی جاودانه است، بدین خاطر خداوند فرمان داده ‌است که فقط در قبال فضل و رحمت او خشنود شوید، چون این باعث گشایش و نشاط روحی و شکر و سپاس پروردگار و تقویت آسایش روانی می‌شود، کشش و وابستگی به علم و ایمان هر چقدر بیشتر باشد به رونق آن دو می‌انجامد؛ بر خلاف خشنود گشتن به شهوت‌ها و لذت‌های دنیایی یا خشنود گشتن به کارها و چیزهای باطل که قطعاً این خشنودی ناپسند و ناشایست است. چنان که خداوند موضع‌گیری قوم قارون را گوشزد فرمود هنگامی که آنان به او یادآور شدند:

«لَا تَفْرَحْ إِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ الْفَرِحِینَ

(مغرورانه) شادمانی مکن که خداوند شادی کنندگان (سرمست از غرور) را دوست نمی‌دارد».[3]

و چنان که خداوند در مورد کسانی که با گرایش به باطل و انجام کارهای خلاف، شادمان شده بودند فرمود:

«فَلَمَّا جاءَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَیِّناتِ فَرِحُوا بِما عِنْدَهُمْ مِنَ الْعِلْمِ

و چون پیامبرانشان دلایل آشکار برایشان آوردند، به آن چیز (مختصری) از دانش که نزدشان بود خرسند شدند، (سرانجام) آنچه به ریشخند می‌گرفتند آنان را فرا گرفت».[4]

روشن است که انسان در موسم انجام کارهای نیک و زمان‌های تقرب، در مسیر منتهی به خشنودی و رضایت خداوند، سریع‌تر حرکت می‌کند و راه رفعت و تقرب را شتابان می‌پیماید و کسب خشنودی پرودگارش را جدی‌تر دنبال می‌کند و پیش می‌رود. این امر به ویژه در هنگام غنیمت شمردن فرصت اطاعت و بندگی و تقویت همت و آمادگی بیشتر، اثربخش‌تر است.

بهترین دلیل برای اثبات این ادعا منش و احوال رسول‌الله است. او در رمضان بیش از ماه‌های دیگر برای عبادت آماده می‌شد و با روحیه‌ای از رمضان استقبال می‌نمود تا روانش بر انجام نیکی انس گیرد و با نشاط‌تر شود و فرصت‌ها را به طور کامل غنیمت شمارد، و کل ماه رمضان را در آمادگی و بازگشت به سوی خدا سپری کند.

آن معلم فرزانه و دل‌سوز حضرت رسول اکرم (ص) از این موسم ایمانی استقبال می‌کرد و خویش را پیش از فرا رسیدنش آماده می‌ساخت، پس ای کسی که به رحمت و لطف خدا در این جهان و دیگر جهان امید داری، تو نسبت به این روش و منش در کجا قرار داری!؟ یقین بدان که رمضان میهمانی است عزیز و گران‌قدر که باید آن را غنیمت شمرد،

آری این میهمان به جمع مؤمنان درمی‌آید، غافلشان را هشدار می‌دهد، هشیار و بیدارشان را یاری می‌کند، آگاهشان را نشاط می‌بخشد و همت همگان را در جهت انجام کارهای نیک تقویت می‌کند، آنان را از گناهان و زشتی‌ها و از هوسرانی و شهوت‌پرستی و سرگرمی‌های نادرست دور می‌کند، تا مساجدشان آباد، و روحشان آرامش گیرد و عبادتشان جهت یابد و تلاش‌گرشان پیروز گردد و شیطان از جمعشان طرد شود. پس ای آدم موفق چقدر شایسته است که برای استقبال از رمضان آمادگی کامل داشته باشی و خودت را برای بهره‌برداری از اوقات و استفاده درست از لحظات آن آماده کنی؛ لذا با انجام کارهای زیر می‌شود این مهم را دنبال کرد:

*باید به سوی توبه شتافت؛ از همه گناهان دست کشید و توبه نصوح نمود تا روح و روان و جسم و جان از گناهان شستشو یابد و راه پاکی را در پیش گیرد.
باید به کسب آگاهی و شناخت همت گماشت و اهداف و مقاصد دین را دانست.

*باید برای استفاده بهتر از اوقات رمضان اولویت‌بندی کرد و اوقات را دسته‌بندی نمود و در این راه دوست و یاور برگزید و کارهای نیک را انجام داد.

خدایا همگان را برای کارهای نیک توفیق بده و ما را بر فرمان‌برداری از دستورات و دوری و پرهیز از خشمت یاری کن! آمین.

التماس دعا

1.قرآن کریم، سوره یونس، آیه58

2. طبری، جامع‌البیان، ج6، ص568
3. قرآن کریم، سوره قصص، آیه76
4.سعدی، تفسیرالکریم‌الرحمان، ص367

مقاله ویژه نامه ماه رمضان، تابستان 1391
نویسندگان محمدصدیق قربانی؛ ابراهیم زاهدی‌فرد