هر انسانى براى رسیدن به خدا و ترك گناه نسبت به شرایط و مقامات خویش راه هایى را طى مى كند. راه هاى یك عارف با یك انسان عادى یكسان نیست. اهل بیت (ع) از آنجا كه داراى مقامات بالایى بودند (از نظر حسب و نسب و تربیت خانوادگى و وراثت و) غالبا در پى دورى از ترك اولى دورى از ارتكاب مكروهات و خواسته هاى دل و انجام مستحبات و زندگى زاهدانه و عبادت هاى سخت و پر روح بودند. پیامبر هفتاد بار در روز استغفار نمودند ولى نه از گناه بلكه از مختصر ارتباط و تعلقى كه به عالم ماده و دنیا داشتند ولى براى این كه ما انسان ها بتوانیم ترك گناه نماییم راه هایى را به ما توصیه نموده اند كه عبارتند از:
الف) كوچك نشمردن هیچ گناهى هرچند به نظر صغیره باشد.
ب) عزم جدى و آهنین بر ترك معصیت و مراقبت جدى و دائمى نسبت به تمام افعال خود.
ج) شرط نمودن با خدا مبنى بر ترك معصیت و هم چنین از او استعانت جستن.
د) هر گاه فكر گناه و وسوسه آن به ذهن آمد بلافاصله آن را از لوح ذهن خارج كردن و توجه خود رابه خدا و امور شریفه مشغول داشتن. جدیت و موفقیت در این امر پیروزى بزرگى است و در واقع دفع دشمن شیطان نفس از همان خاكریز اول است.
قرآن مجید در وصف پارسایان مى فرماید: «ان الذین اتقوا اذا مسهم طائف من الشیطان تذكروا فاذاهم مبصرون»؛ پرهیزگاران چون گرفتار وسوسه شیطان شوند همان دم متذكر (یاد خدا) شده و بصیرت یابند(1)
ه) مطالعه و تفكر پیرامون عواقب سوء و وخیم گناه. در این رابطه مطالعه كتب پیرامون معاد بسیار نافع و لازم است،
و) خود را همواره در محضر حق تعالى دانستن و او را به یقین در همه حال مراقب و بیناى به افعال خود نگریستن.
ز) استمداد از خداوند و دعا و نیایش كه فرمود: اگر فضل و رحمت خدا بر شما نبود هیچ كدام به فضیلت و تزكیه روى نمى آوردید «و لو لا فضل الله علیكم و رحمته ما زكى منكم من احد ابدا».
ح) جایگزین سازى اعمال و عادات نیكو؛ مانند شركت دائمى در نماز جماعت، نماز شب، زیارت اهل قبور و دعا. «ان الحسنات یذهبن السیئات»؛ خوبى ها سرانجام میدان را بر بدى ها تنگ خواهد كرد و آنها را از بین خواهد برد.
ط) توجه به چهره كریه و زشت واقعى سیئات.
ى) براى ترك معاصى لازم است در بسیارى از موارد انسان از مكروهات و چه بسا از برخى مباحات نیز چشم پوشد تا او را به انجام زشتى ها نزدیك نسازند.
ك) در حد ممكن دورى جستن از مكان ها و شرایطى كه آدمى را به گناه ترغیب مى نماید.
ل) تقویت اراده.
م) محاسبه نفس همه روزه و در صورت رخداد خطا خود را محاكمه و توبیخ نمودن و بلافاصله استغفار كردن.
ن) مطالعه پیرامون زندگى پارسایان و زاهدان و مطالعه كتب اخلاقى و.

رعایت نكات زیر نیز شما را در این مسیر تعالى یارى خواهد كرد، ان شاءالله:

- انجام یك سرى مستحبات؛ مثلا همیشه با وضو بودن و زبان را به ذكر مخصوصا «لاحول ولاقوه الا بالله العلى العظیم» عادت دادن. و نیز خواندن قرآن در اوقات مختلف كه دواى هر دردى است.
- سعى و كوشش در انجام وظایف و واجبات دینى.
- خواندن نماز با حضور قلب و در اول وقت.
- گرفتن روزه مستحبى به ویژه دوشنبه و پنجشنبه هر هفته.
- تلاوت قرآن بویژه بعد از نماز صبح.
- تأمل و اندیشه در آیات قرآن.
- حتى المقدور سعى در خواندن نماز شب.
- از تنهایى دورى گزینید.
- سحر خیزى.
- تنظیم برنامه براى تمام شبانه روز و پر كردن اوقات فراغت با برنامه هاى صحیح و سودمند.
- شركت در ورزش هاى فردى و دسته جمعى.
- شركت در فعالیت هاى مذهبى و اجتماعى.
- به صله رحم و ارتباطات اجتماعى بسیار بپردازید و به نزدیكان و اقوام خود بیش از پیش اظهار علاقه و محبت نمایید.
- پرهیز از نگاه نامشروع. امام صادق (ع) فرمود: «نگاه پس از نگاه، در دل بیننده شهوت را مى انگیزاند»، و باز فرمود: «نگاه، تیرى از تیرهاى شیطان است، چه بسا نگاهى كه اندوه هاى دراز در پى دارد»،(2)
- عدم معاشرت و دوستى با افراد منحرف و فاسد.
- انتخاب دوستان مؤمن و سالم.
- به یاد خدا بودن در همه اوقات.
- از پرخورى و نیز از
خوردن غذاهاى چرب و پرانرژى و تحریك كننده پرهیز كنید.
- كنترل افكار و نیندیشیدن به صحنه هاى شهوت انگیز.
- از مشاهده صحنه هاى مهیج و تحریك كننده دورى كنید.
- برنامه منظم مطالعاتى براى خود قرار دهید و سعى كنید فرصت هاى خود را با تفكر و مطالعه مناسب پر كنید، همواره خود را نصیحت نموده و بر نفس خویش بانگ زنید: «اى بیچاره تا كى گرفتار هواى نفس باشى و سرمایه گران مایه عمر را تباه سازى و به معصیت رب الارباب پردازى؟ چرا براى اندك لذتى پوچ و گذرا خود را گرفتار دوزخ ابدى سازى؟ اگر لحظه اى دیگر فرشته مرگ تو را در رسد و جانت به حلقوم رساند، با چه وضعى به دیار برزخ رهسپار مى شوى؟ نه نه هرگز باید عزمى قاطع و استوار داشته باشم و با استمداد از خداى سبحان و پروردگار رحیم و مهربان- كه با این همه معصیت باز هم مرا مشمول الطاف خود ساخته- پیمان بندم و سربه بندگى او سپارم و زنجیر شیطان نفس بگسلم. این بار باید چنان ابلیس لعین را از خود دورر سازم كه دیگر در من وسوسه نكند و با دست خالى از من روى برتابد» با خود بگو:
با تبر بردار و مردانه بزن تو على وار این در خیبر بكن‏
براى زیادى روزى هم امورى در روایات ذكر گشته كه برخى از آنها عبارتند از: خواندن نماز شب، سحرخیزى، انفاق، صله رحم و رضایت پدر و مادر، تعقیباتى كه براى نماز صبح در مفاتیح ذكر شده.
پى‏نوشت‏
(1)) اعراف، آیه 201).
(2)) وسائل الشیعه، ج 14، ص 138 و 139).

مرکز مشاوره تبیان