فصل ششم: مقایسه در زندگی

تفاوت سطح زندگی ها یک پدیده مقایسه اجتماعی را بوجود می آورد ، انسان مایل است خود را نسبت به زندگی دیگران ارزیابی کند، نتیجه این مقایسه یا شادمانی و رضایت از زندگی و همراه با امید است یا ناخرسندی و نارضایتی از زندگی، همراه با ناامیدی و ناتوانی است.

اگر مقایسه در سطح بالاتری باشد، مقایسه صعودی است و چون در آن رضایت از زندگی کاهش می یابد به آن مقایسه کاهنده می گویند. و اگر مقایسه در سطح پایین تری قرار بگیرد مقایسه نزولی است و چون در این مقایسه سطح از زندگی افزایش می یابد به آن مقایسه افزاینده می گویند.

مقایسه کردن خارج از توان و اختیار ما نیست و می توان آن را تحت کنترل و مدیذیت خود در آوریم، تا سطح رضایت از زندگی افزایش یابد و بشر از زندگی خود لذت ببرد.

داستان قارون در قرآن نمونه ای از مقایسه صعودی است . قارون از ثروت خیره کننده ای برخوردار بود و زندگی اشرافی خیره کننده ای داشت، مشاهده زندگی او عده ای را به مقایسه وامی داشت و آرزوی زندگی قارون را در آنان به جوش می آورد، اما در طرف دیگرگروهی بودند که هرچند قارون را دیدند ولی به مقایسه اقدام نکردند، خداوند در قرآن از آنان به خوبی یاد می کند و ویژگی آنان را خردمندی و فرزانگی می داند. هر دو گروه مشاهده کردند اما فقط گروه اول مقایسه کرد، پس مشاهده منجر به به مقایسه نمی شود.

خداوند متعال برای جلوگیری از مقایسه صعودی و تأمین رضامندی. می خواهد که مردم در مواجهه با زندگی های قارونی شگفت زده نشوند. خداوند ماهیت ثروتمندی آنان را وسیله عذاب آن ها بیان نموده استو در مقابل رزق خداوند را بهتر و پایدارتر معرفی کرده است.

مقایسه صعودی پیامدهایی دارد که به طور مستقیم بر سطح رضایت از زندگی تأثیر می گذارد، این پیامدها عبارتند از :

1. اندوه:  شادی را از دل ها می رباید و لبخند را از لبها می زداید.

2. حسرت: کسی که مقایسه صعودی می کند فهرست بلندی از نداشته ها را برای خود تهیه می کند و به خاطر آنچه پیوسته افسوس می خورد، کسی که پیوسته چنین باشد همانند کسی است که نی خواهد جان دهد.

3. ناسپاسی و بی تابی: انسان موفق کسی است که از سویی از آنچه دارد،آگاه بوده و نسبت به آن شاکر باشد و از سوی دیگر نسبت به سختی ها بردبار بوده، از بی تابی کردن بپرهیزد.

اما مقایسه نزولی یکی از عوامل افزایش شادکامی و رضامندی است به همین جهت یکی از توصیه های دین به پیروان خوداستفاده از مقایسه نزولی است.

گاهی انسان تصور می کند بد بودن وضع زندگی به خاطر پشت کردن خدا به انسان بوده است. بررسی زندگی افرادی چون پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و دیگر اولیای دین، این تصور باطل را می زداید، چون انسان می بیند کسانی که برترین انسان ها بوده اند از زندگی معمولی و سخت برخوردار بوده اند.

مقایسه صعودی هم می تواند در بعد مالی باشد و هم در بعد زیبایی، در هر صورت برای کاستن اثرات منفی آن می توان از مقایسه نزولی استفاده کرد. مقایسه نزولی از آن دست آموزه هایی نیست که می گوید به خود تلقین کن که وضع خوبی داری، آموزه دین نه مقایسه صعودی ناامید کننده را می پذیرد و نه تلقین های توهم زا را.

آموزه دین ، مبتنی بر درک واقعیت ها و شناخت نقاط مثبت موجود است نه توهم وجود آن ها.

پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله در این باره می فرماید: به کسی که پایین تر از شماست بنگرید و به آن که بالاتر از شماست نگاه نکنید که این کار، برای آنکه نعمت های خدا را ناچیز نشمرید بهتر است.

انسان متعادل با کمال شهامت می پذیرد که ممکن است دیگران چیزهایی داشته باشند که او ندارد ولی در عین حال او چیزهایی بسیاری دارد که دیگران ندارند و او می تواند به آن ها دل خوش کند و امیوارانه زندگی کند.

نادیده گرفتن داشته ها و ناجیز شمردن آن ها هنر نیست، هنر آن است که حتی با کوچکترین امکانات از روحیه ای قوی و با نشاط برخوردار باشد.

مقایسه نزولی نیز پیامدهایی دارد از جمله:

1. سپاسگزاری:

سپاسگزاری متوقف بر نعمت شناسی است و مقایسه نزولی نعمت ها را آشکار می سازد و موجب سپاسگزاری می گردد.

2. افزونی نعمت انسان:

انسان خواستار افزایش بهره مندی است و تمایل دارد که زندکی خود را توسعه دهد. خداوند متعال در قرآن کریم راه افزایش نعمت را سپاسگزاری از نعمت های موجود معرفی می کند و می فرماید: ” اگر سپاسگزار باشید حتما بر شما می افزاییم و اگر ناسپاسی کنید حقیقتا عذاب من شدید است”

3. قناعت کردن

قناعت یعنی راضی بودن به آن چه هست ، کسی می تواند قانع باشد که به آنچه موجود است راضی باشد و هنگامی که از چیزی راضی باشد آن را کافی میداند. مقایسه نزولی منجر به احساس کافی بودن می شود، چون داشته های زندگی را نمایان می سازد و این احساس را بوجود می آورد که با همین مقدار هم می توان زندگی کرد، چون دیگرانی را دیده که در وضعیت سخت تری زندگی می کنند و بدین سان قناعت شکل می گیرد

4. افزایش آستانه بردباری:

وقتی انسان زندگی های پایین تر را ببیند،از یک سو به آنچه دارد آگاهی می یابد و از سوی دیگر متوجه می شود زندکی او آن قدر هم سخت غیر قابل تحمل نیست بدین ترتیب از فشار روانی او کاسته می شود و به حداقل می رسد و به تحمل و بردباری او افزوده می شود.

ادامه دارد……