بسم الله الرحمن الرحیم

شبهه 

 آیا حضرت آدم عصمت داشت؟ و اگر عصمت داشت چرا نهی خدا را درباره نزدیک نشدن به آن شجره ممنوعه عصیان کرد و مخالفت کرد؟ و بعد هم از بهشت رانده شد به زمین؟

پاسخ :

اولاً از آیات ابتدایی سوره مبارکه سوره بقره برمی آید که خداوند از اول قصد داشته است آدم را برای زمین خلق کند 《وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً 》 من می‌خواهم خلیفه در زمین برای خودم بگذارم نه در بهشت.

نکته دوم:

خدا وقتی آدم را خلق کرد موقتاً او را در بهشتی پر ناز و نعمت ساکن کرد تا زمین آماده شود برای هبوط آدم و زندگی انسان ها، دلیلش کجاست؟ قسمت اولش در بند سوم خطبه ۱ نهج البلاغه 《ثُمَّ أَسْکنَ سُبْحَانَهُ آدَمَ دَاراً أَرْغَدَ فِیهَا عَیْشَهُ وَ آمَنَ فِیهَا مَحَلَّتَهُ وَ حَذَّرَهُ إِبْلِیسَ وَ عَدَاوَتَهُ .》 سپس خدا بعد از خلق کردن آدم، آدم را در خانه‌ای در سرایی در بهشتی ساکن کرد که زندگی در آن گوارا بود و جایگاهش امن و امان بود و او را از شر شیطان ترساند اما این که قرار بود او موقتا در بهشت مستقر بشود تا زمین آماده شود .کجاست؟

دربند دوازدهم خطبه ۹۱ نهج البلاغه 《استفَلَمَّا مَهَّدَ أَرْضَهُ وَ أَنْفَذَ أَمْرَهُ اخْتَارَ آدَمَ “علیه‏ السلام “خِیرَةً مِنْ خَلْقِهِ وَ جَعَلَهُ أَوَّلَ جِبِلَّتِهِ وَ أَسْکَنَهُ جَنَّتَهُ وَ أَرْغَدَ فِیهَا أُکُلَهُ وَ أَوْعَزَ إِلَیْهِ فِیمَا نَهَاهُ عَنْهُ وَ أَعْلَمَهُ أَنَّ فِی الْإِقْدَامِ عَلَیْهِ التَّعَرُّضَ لِمَعْصِیَتِهِ وَ الْمُخَاطَرَةَ بِمَنْزِلَتِهِ.》 وقتی خداوند زمین را آماده کرد و امرش نافذ شود آدم را از بین همه مخلوقات انتخاب کرد و او را اولین مخلوقی قرار داد که در زمین قرار گرفته بنابراین از اول قرار بوده است که آنجا باشد.

نکته سوم این است که:
اساساً وقتی خداوند نهی می کند مثل همان موقع که امر میکند امر و نهی خدا در همه جا و همه شرایط یکسان نیست یعنی چی؟

گاهی خدا از موضع یک حاکم امر میکند روی امرش هم تاکید دارد به آن می‌گویند امر مولوی تاکیدی؛ که اگر کسی خلافش را انجام دهد نتیجه اش حرمت است .
یا نهی می کند از موضع بالا و بر این نهی هم تاکید دارد میشود نهی مولوی تاکیدی ؛که اگر کسی مرتکب شود حرام است و عذاب هم دارد، مثلا خدا دستور داده است که خمر ننوشید و شرب خمر نکنید این حرمت دارد چون امر مولوی تاکیدی است، کسی که شرب خمر آگاهانه می‌کند حتما عذاب دارد،

اما یک وقتی هم هست که خداوند امر می کند از موضع قدرت هم امر می کند اما تاکیدی نیست اصطلاحاً می‌گویند تنزیهی
یا نهی می کند از موضع قدرت هم نهی می کند اما تاکیدی نیست تنزیهیاست نتیجه‌اش می‌شود کراهت. اگر به ما گفتند آقا شب ایستاده آب نخور حدیث داریم که نباید ایستاده آب خورد اگر کسی این را اطاعت نکرد این کدورت قلب می آورد ولی گناه نکرده است و عقاب هم ندارد ولی تیرگی قلب می آورد چون به امر خدا و پیغمبر بی اعتنایی کرده است.

اما نوع سومی از امر و نهی داریم که به آن می گویند امر و نهی ارشادی ؛ارشادی یعنی نصیحت، خیرخواهی ،وقتی شما به یک نفر می گویید وقتی در باغ باز است شما چرا از دیوار می روید یک وقت پایتان می شکند از دیوار نپر این از دیوار نپر گفتن نهی ارشادی است یعنی اگر پرید گناه نکرده است عقاب اخروی هم ندارد ولی پایش شکسته است. نهی خدا هم گاهی ارشادی است مثلاً: در قرآن می فرماید:《لَا تَعْجَلْ بِالْقُرْآنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ يُقْضَىٰ إِلَيْكَ وَحْيُهُ ۖ وَقُلْ رَبِّ زِدْنِي عِلْمًا》
قبل از اینکه وقتش برسد در نزول قرآن عجله نکن این عجله نکن که اگر پیامبر در مقابل آن عجله کند حرام نیست عقاب ندارد این نهی ارشادی است .

حالا ببینیم این که خداوند به آدم و حوا فرمود نزدیک این درخت نشوید شیطان گول تان می زند این نهی ارشادی بوده است یا مولوی بر اساس آیه ای از “سوره طه” اثبات می‌شود که این نهی، نهی ارشادی بوده است یعنی اثرش متوجه به اثر طبیعی آن قضیه است مثل همان شکستن پا کجاست در سوره مبارکه طه《يَا آدَمُ إِنَّ هَٰذَا عَدُوٌّ لَكَ وَلِزَوْجِكَ》 ای آدم این ابلیس دشمن تو و همسر توست این جمله به نظر شما لحن آن چگونه است؟

ای آدم این دشمن تو است ها این لحن،لحن نصیحت است هشدار دادن است حواس جمع کنی است پس این نهی مولوی و تاکیدی نیست

در ادامه می فرماید:《فَلَا يُخْرِجَنَّكُمَا مِنَ الْجَنَّةِ فَتَشْقَىٰ》حواستان باشد او شما را از بهشت بیرون نکند اینجا هم امر نیست خبر است اگر حواستان به این دشمن نباشد یک کاری می کند از بهشت خارج شوید در واقع دارد فعل ابلیس را می گوید نهی آدم و حوا مستقیم نیست آخرش هم می‌فرماید “فَتَشْقَىٰ” که اگر این ابلیس موفق شود که شما را فریب دهد که از آن شجره ممنوعه بخورید و از بهشت خارج شوید در مشقت می‌افتید در مشقت می‌افتید یعنی پیامد طبیعی خروج از یک خانه و بهشتی که همه چیزش آماده است و گواراست به سختی می افتید .

مجموع این ها به ما نشان می‌دهد که اساسا امر خدا و نهی خدا نسبت به آدم و داستان شجره و غیره اصلا امر و نهی مولوی نبوده چه برسد به مولوی تحریمی بلکه امر و نهی ارشادی بوده.

ان شاءالله که خدا به همه ما فهم و درک عمیق دین را عنایت کند.

“یا علی"/حجت الاسلام مهدوی ارفع

نهضت جهانی نهج البلاغه خوانی