فصل چهارم :  کنترل اِسنادي براي انسان

 

 خیلی مهم است که انسان بداند آنچه می بیند، از چه منبعی صادر شده و به چه کسی منسوب است. این که چه کسی مورد اِسناد است، نقش زیادي در کاهش یا افزایش فشارهاي روانی دارد.

 

براي انسان ، مهم تر از اصل حادثه ، این است که بداند چه کسی این کار را انجام داده است.اگر منشأ فعل، کسی باشد که انسان به او اعتماد و اطمینان دارد، در برابر اقدامات او واکنش مثبت نشان خواهد داد. این ، نشانگر نقش اِسناد در حوادث است.

وقتی بدانیم سختی هاي زندگی ، بر اساس مقدّرات خداوندي رخ داده که رحیم ، علیم و حکیم است ، بدون شک ، این باور ، تنیدگی و رنج مصیبت را کاهش می دهد و موقعیّت ناخوشایند را تحمّل پذیر می سازد .

نمونه این باورها در ماجرای کربلا به وفور یافت می شود و حضرت امام حسین علیه السلام و حضرت زینب سلام الله علیها سختی ها را زیبایی می خوانند.

 

 

فصل پنجم : معناشناسی

یکی از عوامل تنیدگی و فشار روانی ، احساس بی معنا بودن حوادث است . اگرحادثه هاي ناخوشایند زندگی ، بی معنا و بی حاصلْ ارزیابی شوند ، قابل تحمّل نخواهند بود. حتی مرگ نیز اگر معنا داشته باشددردآور نیست اگر معناي مرگ لقاء الله باشد ، چه چیزي شیرین تر از آن .

 

اما سؤال این است که آیا بلاها به معناي خوار کردن انسان و دور شدن خدا از بنده است؟

 

هرگز !  امام باقر علیه السلام در بیان یکی از وقایع روز قیامت می فرماید : وقتی روز قیامتْ فرا رسد ، خداوند تبارك و تعالی به منادي ، فرمان دهد که ندا ده : فقیران کجایند؟ پس گروه زیادي از مردم برمی خیزند . پس خداوند می گوید : بندگان من! و آنان می گویند : لبیک ، اي پروردگار ما! خداوند می فرماید : من شما را به این دلیل که نزد من ، بی ارزش بودید ، فقیر نکردم و لکن من همانا شما را براي چنین روزي انتخاب کرده بودم . در میان مردم ، جستجو کنید و هر کس را که به شما نیکی کرده و این کار را فقط به خاطر من انجام داده است ، از جانب من ، به او پاداش بهشت دهید .

 

چند لحظه به این سؤال فکر کنید که شریف ترین و عزیزترین بندگان خدا چه کسانی هستند؟... آن گاه ، به این بیندیشید که چه کسانی بیشترین سختی و رنج و مصیبت را در این دنیا دیده اند؟… آیا این گونه نیست که انبیا و اولیاي الهی ، برتري بندگان خدا هستند؟ آیا رسول خدا صلی الله علیه و آله شریف ترین مخلوق در همه آفرینش نیست؟ و آیا هم او نیست که بیشترین آزار و اذیت ها را دیده است؟مگر حضرت زهرا علیهاالسلام آن قدر اذیت نشدکه پس از رحلت پدر ، بیش از 75 یا 95 روز نتوانست زندگی کند؟ آیا فرزندش امام حسن علیه السلام نبود که آن همه ستم از مردم دید و حتی درون خانه اش نیز امنیت نداشت و به دست همسرش مسموم شد؟

 

پس باید معناي سختی ها و بلاها را دریابیم . اگر به این معنا دست یافتیم ، آنها را زیانبار ارزیابی نمی کنیم ؛ بلکه به آنها عشق می ورزیم. معناي سختی چیست؟

 

1.بلا و آزمون تکامل

 مهم ترین معناي بلاها خاصیت رشد دهندگی آنهاست. در حالت آسایش و راحتی ، قابلیت هاي نهفته انسان پرورش نمی یابند.

انسان ، موجودي است با قابلیت ها و استعدادهاي فراوان که براي سعادت و بهْروزي باید پرورش یابند و از قوّه ، به فعل تبدیل شوند و در این میان ، آنچه زمینه این مهم را فراهم می سازد سختی ها و مصیبت هاست و کارگاهی که چنین فعل و انفعالی در آن صورت می گیرد . “دنیا” است

 شهید مطهّري در این باره می فرماید: این خصوصیت ، مربوط به موجودات زنده ، بالأخص انسان است که سختی ها و گرفتاري ها مقدّمه کمال ها و پیشرفت هاست. خدا براي تربیت و پرورش جان انسان ها دو برنامه تشریعی و تکوینی دارد و در هر برنامه ، شدائد و سختی ها راگنجانیده است . در برنامه تشریعی ، عبادات را فرض کرده و در برنامه تکوینی ، مصائب را در سر راه بشر ، قرار داده است .

آدمی باید مشقت ها تحمل کند تا هستی را لایق خود کند. انجام دادن چیزی که ناخوشایند است (در اوامر) و ترك آنچه خوشایند است (در نواهی) ، سخت و مشقت زاست و به همین جهت تکلیف نامیده می شوند، اما نباید فراموش کرد که اگر چه به ظاهر سخت است ، ولی برنامه تکامل و پیشرفت انسان است.

 

نکته مهم ، این است که ماهیّت سختی ها و بلاها شناخته شوند . اگر چنین اتّفاقی رخ دهد ، سختی ها نیز شیرین می شوند . مولوي در این باره می گوید: چون صفا بیند ، بلا شیرین شود خوش شود دارو ، چو صحّت بین شود .

 

2. بلا و تطهیر گناهان

معناي دوم بلایا و شدائد ، پاك کردن گناهان و لغزش هاي انسان است .

ممکن است انسان ، دچار لغزش هایی شده باشد که پیامدهاي تلخی به دنبال آورد . ماندن آنها براي آخرت ، خیلی سخت است . اگر بتوان آنها را در این دنیا تسویه کرد ، موقعیّت ممتازي است . این کار ، به وسیله بلاها و شدائد صورت می گیرد .جالب این جاست که بلاها و گرفتاري ها نشانه گرامی بودن انسان نزد خداوند است . این گونه نیست که فرد مصیبت دیده ، مطرود خداوند باشد و انسان صاحب نعمت ، محبوب خداوند، همه سخن را امام صادق علیه السلام در این جمله کوتاه ، خلاصه کرده است :

خداوند در خوشی ها ، نعمت تفضّل دارد و در سختی ها ، نعمت پاك کردن. گاهی خداوند براي این که درجه کسی را بالاتر ببرد ، او را گرفتار می سازد . این جاست که راز ابتلاي انبیا و اولیاي الهی به سختی ها و مصیبت ها مشخص می شود .روایات زیادی در مورد ابتلا مومن به گرفتاری ها وارد شده است.

رنج اگر معناي ترفیع درجه و کسب مقام هاي برتر پیدا کند ، تحمّل پذیر می گردد .

 

فصل ششم:مثبت نگری

مراد از مثبت نگري، تخیّل مثبت نیست. تخیّل مثبت ، چون پشتوانه واقعی ندارد، همانند یک فریب شکننده و کم تأثیر است. مثبت نگري دین ، مبتنی بر کشف واقعیّت هاي خوشایند است دین ، بر آن است تا به شما کمک کند زیبایی هاي موجود در زندگی تان را کشف کنید و در کنار همه مشکلات، آنها را نیز به حساب آورید . این ، آن چیزي است که می توان آن مثبت نگري واقع گرا نامید.

 

بنابراین ، براي رسیدن به آرامش و حفظ تعادل روانی ، باید به شناسایی و کشف نقاط مثبت زندگی تان بپردازید این کار ، نیازمند مهارت است . برای اینکار  تجربه هاي مثبت پیشین ، نعمت ها و خوشایندهاي پیشین، را به یاد آورید.

 

به خوشایندي آینده فکر کنیدهر چند هم اکنون در سختی به سر می برید ، اما آینده شما ، روشن و امیدوارکننده است .

نعمت هاي حال را دریابیدهر چند مصیبت ، در زمان حالْ وارد شده و وجود دارد ، اما بدانید که ناخوشایندي ، همه جنبه هاي حال را در بر نمی گیرد.

در کنار نکات منفیِ حال ، نکات مثبت را هم مدنظر داشته باشید ، قرار گرفتن مشکلات در کنار نکات مثبت ، دو پیامد دارد : یکی این که اندازه مشکلات را کوچک می کند و دیگري این که توجّه به نقاط مثبت ، موجب تلطیف فضاي روانی می گردد . پس به نقاط مثبت زندگی تان بیندیشید تا مشکلات شما تحمّل پذیر گردد و راحت تر زندگی کنید.