بخش سوم: مهارت های مقابله با تنیدگی

فصل اول :ضرورت مهارت برای مقابله با تنیدگی

رضایت از زندگی مشروط به نداشتن سختی و مشکل نیست؛ در شرایط غیر عادی نیز محتاج مهارت هایی برای رسیدن به رضایت از زندگی هستیم.

بدون تردید همه انسان ها در برخورد با موقعیت های ناخوشایند واکنش نشان می دهند، اما مهم این است که مهارت مقابله را داشته باشد تا واکنش صحیح و خردمندانه از خود نشان دهد. بی تابی کردن از واکنش های نادرست است که باعث می شود روال عادی زندگی را تغییر دهد و کارهایی را انجام دهد که تا حالا انجام نداده است مانند ناله و فریاد، مو پریشان کردن، اظهار ناتوانی کردن، شکایت کردن،ناسزاگویی و …..

بی تابی کردن کوچکترین تاثیری در بهبود وضعیت ایجاد نمیکند بلکه به رنج آن می افزاید. صبرکردن اگرچه سخت است ولی سخت تر از پیامدهای بی تابی نیست.اگر بی تابی بر کسی چیره شد روی آسایش را نخواهد دید.

امام علی علیه السلام می فرمایند: اندوه های وارد شده را با عزم بر صبر کردن و حسن یقین دور کنید. کسانی که توان تحمل سختی ها را دارند بر خود مسلط هستند واز تعادل خارج نمی شوند، و با مهارت های لازم از بحران عبور می کنند.

نشانه های صبر ناتوان نشدن، بی تابی نکردن و از خدا شکایت نکردن است.صابران هرگز دچارضعف و  کسالت نمی شوند.

فصل دوم: شناخت واقعیت سختی ها

1. دنیا محل سختی ها

یکی از عوامل مهم در افزایش توان بردباري و یکی از مهارت هاي لازم براي مقابله با فشارهاي روانی، شناخت واقعیت هاي موجود درباره سختی ها و گرفتاري هاست انسان خواهان آسایش در دنیاست اما واقعیت این است که دنیا محل سختی ها و بلا هاست.

قرآن کریم درباره واقعیت زندگی انسان در دنیا می فرماید: به یقین، ما انسان را در سختی آفریدیم”

طلب و خواسته یکی از واقعیت های حیات انسانی است.یکی از رموز موفّقیت ، این است که مهارت کافی در طلب و خواسته خود داشته باشیم . در طلب کردن باید آنچه را وجود دارد ، طلب کرد ، نه آنچه را دوست می داریم.

آنچه مهارت های مقابله با سختی ها را بوجود می آورد پذیرش این واقعیت است که سختی ها اجتناب ناپذیرند.

 پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در این باره می فرماید : هان اي مردم! این دنیا ، خانه رنج است ، نه خانه سرور ، و خانه اي است پیچیده ، نه خانه اي ساده ؛ از این رو، هرکس آن را بشناسد ، با برآورده شدن آرزویی مسرور نمی شود و با ناکام شدن ، محزون نمی گردد .

پس بهتر است سختی هارا به عنوان یک واقعیّت ، پذیرفت و موقعیّت ناخوشایند را مهار کرد و مدیریت نمود. حضرت علی علیه السلام پذیرش موقعیت را شرط گذر سالم از آن برمی شمرد.

 بنابراین عقل حکم میکند در مقابل سختی ها نایستد بلکه در کنار سختی ها قرار گیرد.

امام علی علیه السلام می فرماید : هر گاه محنتی به تو رسید ، در کنار آن بنشین ، که ایستادن دربرابر آن ، موجب افزایش رنج آن می گردد.

البته منظور از پذیرش سختی، پذیرش فعال و پویاست که فرد با بهترین مقابله به استقبال سختی می رود. تصور اینکه سختی ها پایان ناپذیرند دو کارکرد منفی دارد:یکی تعمیم بخشیدن ناخوشایندی به آینده و دیگری جمع کردن اندوه در زمان حال، در هر دو کارکرد فشار روانی بر فرد وارد می شود.

اگر سختی ها پایان پذیرند ، پس باید منتظر گشایش بود. انتظار گشایش ، نقش بسیار مهمّی در کاهش تنیدگی فشار روانی دارد.

فصل سوم: کنترل تفسیری

هر موقعیت ناخوشایندی توسط انسان ارزیابی می شود. این ارزیابی ها تاثیر مستقیمی بر فشار روانی حاصل از موقعیت دارد.در حقیقت ، ما آن گونه که حوادث را تفسیر می کنیم، به آنها واکنش نشان می دهیم.

بنابراین، ما به وسیله تفسیرهایمان می توانیم موقعیّت هاي ناخوشایند را کنترل و مدیریت کنیم. کنترل موقعیّت ها در دست کسی است که کنترل تفسیرها و ارزیابی هاي خود را در دست داشته باشد. در روز عاشورا ، امام حسین علیه السلام و یاران نزدیک ایشان از سخت شدن کار و شدّت یافتن نبرد، نه تنها هیچ هراسی به دل راه نمی دادند ، بلکه چهره شان گشاده تر و بانشاط تر می شد؛امام حسین علیه السلام با ارائه تفسیر واقعی از مرگ، آنان را نیز مقاوم و بردبار ساخت و از فشارهاي روانی ، آزاد کرد.

آن حضرت به آنان فرمود: بردبار باشید اي بزرگ زادگان ، که مرگ ، چیزي نیست جز پلی که شما را از ناراحتی و سختی ، به باغ هاي پهناور و نعمت هاي همیشگی منتقل می سازد. پس کدام یک از شما دوست ندارد که از زندان ، به قصر منتقل شود؟!

امام حسین علیه السلام با درك این مطلب، نگرش آنان به مرگ و ارزیابی آنان از کشته شدن را تصحیح کردند و بدین وسیله ، آنان نیز دلیرانه جنگیدند و به شهادت رسیدند. یکی از رازهاي ایستادگی و بالندگی، حضرت زینب سلام الله علیها .. ارزیابی درست و صحیح از موقعیّت بود.

واقعیّت ، این است که آنچه در زمین و آسمان است ، همه از آنِ خداوند متعال است و آنچه در دست ماست ، امانتی از جانب خداوند متعال است اگر بدانیم مالک نیستیم ، بلکه امانتداریم و در اصل ، گیرنده مال ، صاحب آن است نه سارق و غاصب ، در این صورت ، نسبت به از دست رفتن مال ، متأثّر و اندوهگین نمی شویم کسی که اقرار به مالکیت خدا و نابودي غیر او داشته باشد ، نسبت به فقدان ، مقاوم و بردبار خواهد بود ؛ چون نه خود را مالک می دانسته و نه وجودش را دائمی و پایدار می شمرده است .